ABDÂ’nin stratejik hedefi: Irak

ABD yönetimi, Irak Åžam Ä°slam Devleti’nin Irak ve Suriye topraklarındaki hızlı ilerleyiÅŸinin ardından, yaklaşık iki ay önce bazı Arap ülkelerini de kurduÄŸu koalisyona dahil ederek IŞİD ile mücadelede dört basamaklı planı yürürlüÄŸe sokacağını duyurmuÅŸtu.

ABD BaÅŸkanı Obama, dört basamaklı planın, hava saldırıları, ılımlı muhalefetin desteklenmesi, IŞİD’in mali ve istihbarat kaynaklarının kesilmesi ve insani yardım unsurlarını içerdiÄŸini açıklamıştı.

IŞİD’in sahada uzun süredir etkin olmasına ve özellikle Haziran ayında Musul’u ele geçirerek bu etkinliÄŸini artırmasına raÄŸmen Washington, örgüte karşı ve bölgede istikrar saÄŸlanmasına yönelik bir strateji geliÅŸtirmede baÅŸarısız oldu.

ABD neden harekete geçti?

ABD’nin IŞİD’e karşı harekete geçmesinde iki önemli sebep ön plana çıkıyor.

Birincisi, AÄŸustos ayında IŞİD’in Irak’ın Kürt bölgesine doÄŸru ilerleyiÅŸiyle Musul barajı, Mahmur ve Sincar gibi önemli bölgeleri ele geçirmesi, bölgedeki Amerikan petrol ÅŸirketlerinin faaliyetlerini durdurmasına ve çalışanlarını bölgeden tahliye etmesine neden oldu.

ABD’nin bölgedeki önemli stratejik ortaklarından olan Kürt yönetiminin güvenliÄŸinin tehlikeye düÅŸmesiyle,  Suriye ve Irak'ta günlük 350 bin varil üretim kapasitesine sahip petrol yataklarını kontrolü altında tutan ve gelirinin önemli bir kısmını ‘petrol karaborsasından saÄŸlayan IŞİD, ABD’nin bölgedeki çıkarları açısından daha da büyük bir tehdit haline geldi.

Ä°kinci olarak, IŞİD’in bazı Amerikalı gazetecilerin kafasını keserek öldürdüÄŸü videoların yayınlanması ve Amerikan vatandaÅŸlarının IŞİD’e katılmasının yeniden gündeme gelmesi, Amerikan kamuoyunun yoÄŸun tepkisine neden oldu ve bu durum IŞİD’e karşı harekete geçmesi konusunda Obama yönetimi üzerindeki baskıyı artırdı.

‘YumuÅŸak ve stratejiden yoksun’

Son olarak ara seçimlerde Kongre seçimleriyle çoÄŸunluÄŸun Cumhuriyetçi Parti'ye geçmesi, ülkedeki muhalefet tarafından IŞİD konusunda ‘yumuÅŸak ve stratejiden yoksun’ olmakla suçlanan Obama’yı belirgin ve somut adımlar atma konusunda daha da köÅŸeye sıkıştırıyor.

Kobani’de olduÄŸu gibi, ABD öncülüÄŸündeki koalisyonun hava saldırıları IŞİD’in Irak’taki etkisini de kırmayı baÅŸaramadı. Örgüt Irak’ın Sünni bölgelerindeki varlığını korurken, özellikle son haftalarda Anbar eyaletindeki BaÄŸdat’a ait bazı askeri üsleri ele geçirmeyi baÅŸardı ve bu durum ‘IŞİD BaÄŸdat’a yaklaşıyor’ endiÅŸelerinin artmasına yol açtı.

Amerikan yönetimi son dönemde Suriye’nin kuzeyindeki Kürt kasabası Kobani’ye yoÄŸunlaÅŸmış gibi gözükse de, asıl niyetinin IŞİD’i Irak’ta etkisizleÅŸtirmek olduÄŸunu gizlemiyor.

Obama ara seçimlerde aldığı darbenin ardından yaptığı ilk açıklamada bu konudaki pozisyonunu ÅŸü sözlerle açıkladı:

"Ä°lk odak noktamız, IŞİD'ın Irak'ın dışına atılması. Suriye'de yaptığımız öncelikle, IŞİD'in yeniden ikmal, militan gönderme ve Suriye sınırı üzerinden geri dönme kapasitesinin azaltılması, Irak ve Suriye arasındaki sınırı yeniden oluÅŸturup Irak'ın güvenlik ve topraklarının kontrolünü yavaÅŸ yavaÅŸ yeniden kazanmasına yardımcı olmak."

Kara operasyonu hazırlığı

ABD yönetimi, defalarca Irak’a muharip kara gücü göndermeyeceÄŸini ve ülkedeki Amerikan askeri personelinin sadece danışmanlık görevi göreceÄŸini açıkladı.

Dolayısıyla sorunu hava saldırılarıyla çözemeyeceÄŸinin farkında olan Washington, karada istediÄŸi sonucu alabilmek için Irak ordusunun yeniden ‘gerçek bir ordu’ haline gelmesi ve peÅŸmergenin kara operasyonuna destek vermesini saÄŸlamak zorunda.

Peki ABD yönetiminin bu noktada planı ne?

Haftasonu Amerikan gazetesi New York Times, Pentagon kaynaklarına dayandırarak ABD’nin Irak’ta IŞİD’e karşı birkaç ay içinde geniÅŸ çaplı bir kara harekatının baÅŸlaması için hazırladığı planın detaylarını paylaÅŸtı.

Plana göre, ABD yönetimi önümüzdeki bahar aylarında Irak ordusu ve peÅŸmerge birliklerinin yer aldığı yaklaşık 24 bin askerden oluÅŸan bir askeri birlikle  kara operasyonunun baÅŸlamasını hedefliyor.

Hedef 2015’in sonuna kadar baÅŸta Irak’ın en büyük ikinci ve Sünni kenti olan Musul ve diÄŸer bölgelerden IŞİD’i tamamen çıkarabilmek.

ABD’nin Irak’taki 1600 kiÅŸiden oluÅŸan askeri personelinin de bu büyük operasyona ‘eÄŸitim ve danışmanlık’ desteÄŸi vermesi planlanıyor.

Irak ordusu IŞİD’in 10 Haziran’da Musul’a giriÅŸinden sonra ülke topraklarının büyük bölümünden çekilmiÅŸ ve IŞİD’e bırakmak zorunda kalmıştı.

 

 

Sünniler ne yapacak?

Plan Irak ordusuna destek veren Åžii milislerin yanısıra, Sünni aÅŸiret güçlerinden oluÅŸan ‘Sahva Birlikleri’ benzeri bir gücün de IŞİD’e karşı savaÅŸmasını öngörüyor.

Ancak IŞİD’in Irak’ın Sünni bölgelerinden çıkarılması planı karşısında temel bir sorun duruyor. Sünni bölgelerde yaÅŸayan kesimlerin önemli bir bölümü, Maliki’nin ayrılmasından sonra göreve gelen Haydar Ä°badi hükümetine de güvenmiyor.

Sünnilerin, Maliki yönetiminde uzun süre devam eden mezhepçi politikalar ve hak ihlalleri tamamen ortadan kalkmadan ve bu yönde somut adımlar atıldığını görmeden  IŞİD karşıtı operasyona destek vermesi mümkün gözükmüyor.

IŞİD son haftalarda, Irak ordusuyla iÅŸbirliÄŸi yaptığı gerekçesiyle Anbar ve Tikrit’teki Sünni aÅŸiretlere saldırarak yüzlerce kiÅŸiyi öldürdü.

Bir diÄŸer sorun da Musul gibi nüfusun hayli kalabalık olduÄŸu ve IŞİD’in etkinlik kurduÄŸu bölgelere yönelik bir kara harekatının büyük can kaybına yol açması ihtimali.

Erbil-Bağdat pazarlığı

Söz konusu kara operasyonuyla ilgili soru iÅŸaretleri barındıran bir diÄŸer nokta peÅŸmerge ve Irak ordusu askerlerinin bu operasyonda nasıl birlikte hareket edeceÄŸi. Zira BaÄŸdat yönetimiyle Erbil arasında yaÅŸanan gerilimde göze çarpan herhangi bir azalma olduÄŸunu söylemek zor.

IŞİD’in son haftalarda peÅŸmerge kontrolündeki petrol zengini Kerkük kentini zorlamaya baÅŸlamasıyla Erbil Irak ordusundan bölgeye destek kuvvet göndermesini istedi. Ancak BaÄŸdat’tan bu çaÄŸrıyı olumlu bir yanıt gelmedi.

Kara harekatı konusunda ortak bir tavır ortaya koyulması için Kürtlerin bütçe ve doÄŸrudan petrol ihracatı gibi konularda BaÄŸdat ile sıkı pazarlığı sürdüreceÄŸi ortada ve bu pazarlıktan nasıl bir sonuç çıkacağı da kara harekatının kaderini etkileyecek.

BaÄŸdat da Musul’daki operasyon için peÅŸmergenin Irak ordusunu desteklemesini istiyor ancak Irak Bölgesel Kürt yönetimi lideri Mesut Barzani, 3 Ekim’de Rudaw haber kanalında yer alan ‘Kerkük ve Sincar bölgeleri IŞİD'den temizlenmeden kimse Musul’dan bahsetmesin’ sözleriyle bu konudaki tavrını net bir ÅŸekilde ortaya koydu.

Adı konulmayacak ortaklık: ABD-İran

ABD yönetimi Ä°ran’in Irak’a müdahalesi konusunda rahatsız olduÄŸunu ve Tahran’la asla iÅŸbirliÄŸi yapmayacağını her fırsatta söylese de iki ülke ÅŸu anda ortak bir hedef için sahada faaliyet gösteriyor.

Farklı bölgelerde de olsa Amerikan ve Ä°ran ordusu unsurları Irak topraklarında Irak askerlerine ‘askeri danışmanlık desteÄŸi’ veriyor.

Ä°ran Devrim Muhafızları Ordusu’nun dış operasyon gücü Kudüs Tuıgayları’nın komutanı Kasım Süleymani’nin birkaç haftadır Irak topraklarında çekilen fotoÄŸrafları Ä°ran medyası tarafından paylaşılıyor.

ABD yönetiminden bu fotoÄŸraflar hakkında bir tepki ya da eleÅŸtiri henüz duyulmadı. Bu durumda, iki ülkenin özellikle geniÅŸ kapsamlı bir kara operasyonunda ‘adı konulmamış ve asla koyulmayacak’ bir ortaklığa gidebileceÄŸi ihtimalini güçlü bir ÅŸekilde ön plana çıkarıyor.

Amerikan Wall Street Journal gazetesinin, ABD’nin resmi yazışmalarına dair bilgisi olan bir kaynaÄŸa dayandırarak, ABD BaÅŸkanı Barack Obama’nın, Ä°ran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e Ekim ayının ortasında yazdığı gizli bir mektupta IŞİD ile savaÅŸta ortak hareket etme teklifinde bulunduÄŸuna dair haberi de bu ihtimali güçlendiriyor.

Kendisine mektupla ilgili soru sorulan Beyaz Saray Sözcüsü Josh Earnest’in da konuyla ilgili yalanlamada bulunmaması dikkat çekiyor.

Türkiye’nin pozisyonu: IŞİD gider baÅŸkası gelir

Ankara, başından beri Sünnileri dışlayan politikalar ortadan kalkmadığı sürece Irak’a istikrar gelmeyeceÄŸi görüÅŸünde ısrar ediyor.

Türkiye’ye göre sorun askeri bir sorun olarak görüldüÄŸü ve meselenin sosyolojik boyutu gözardı edildiÄŸi sürece ‘IŞİD gidecek ve yerini baÅŸka bir örgüt alacak’.

Maliki yönetimini yoÄŸun bir ÅŸekilde eleÅŸtiren ve konuyla ilgili kaygılarını Ankara’yı ziyaret eden yeni hükümetin Åžii DışiÅŸleri Bakanı Ä°brahim Caferi’ye ileten  Türkiye, Ä°badi hükümetinden  Sünnileri sistemin parçası kılacak ve mezhepçi politikaları tamamen ortadan kaldıracak adımları atmasını bekliyor.

Kaynak: Al Jazeera